In Mortsel verrijst het eerste warmtenet dat privéwoningen verwarmt met de energie die verloren gaat bij industriële processen.
MORTSEL – In de schaduw van de Agfa-Gevaert-fabrieken verrijst de komende maanden een bouwproject dat voorlopig uniek is in Vlaanderen. Projectontwikkelaar Revive bouwt op voormalige industrieterreinen vlakbij, in Mortsel en Edegem, een wijk van 350 nieuwbouwwoningen die verwarmd worden en warm water krijgen dankzij de fabriek.
Agfa zet al jaren in op energie-efficiëntie, maar toch ontsnapt er nog voortdurend warmte via schoorstenen en koeltorens. De bedoeling is om die warmte op te vangen en via pijpleidingen te leiden naar de nieuwe wijk 500 meter verder.
Dat moet hetzelfde comfort geven als conventionele verwarming. ‘De bewoners gaan niet merken dat die warmte van Agfa komt’, zegt Isabelle Verhaert van Revive. ‘Ze betalen marktconforme tarieven, alleen zullen ze geen leverancier kunnen kiezen. Maar omgekeerd genieten ze ook een hoog niveau van ontzorging. Hun ketel kan bijvoorbeeld niet kapotgaan.’
Hoog potentieel
‘De bewoners zullen geen leverancier kunnen kiezen, maar genieten een hoog niveau van ontzorging. Hun ketel kan bijvoorbeeld niet kapotgaan’ – Isabelle Verhaert, projectontwikkelaar Revive
Het is voor het eerst dat industriële restwarmte wordt ingezet om privéwoningen te verwarmen. Hier en daar bestaat al wel een lokaal netwerk van zulke groene warmte, maar meestal is dat gekoppeld aan een verbrandingsoven of een elektriciteitscentrale. Dat betekent dat het aftappen van warmte daar ten koste gaat van een deel van de elektriciteitsproductie. De bestemmeling is vaak een ander bedrijf.
Het potentieel aan industriële restwarmte in Vlaanderen is erg groot. De onderzoeksinstelling Vito besloot vier jaar geleden in een studie dat de zware industrie, vooral dan in de Antwerpse en de Gentse haven, tot 7.400 GWh aan restwarmte met een temperatuur tussen 20 en 80 graden zou kunnen leveren, en 12.300 GWh aan warmte boven 120 graden. Twee derde daarvan kan kosteneffectief uitgebaat worden, als er investeringssteun bijkomt, tenminste.
In realiteit zijn de resultaten pover. Vlaanderen mist niet alleen de doelstelling voor groene stroom die het zichzelf had gesteld voor 2020, het haalt de doelen voor groene warmte nog veel minder. Eind vorig jaar zat de groene warmte – biomassa, warmtepompen en geothermie inbegrepen – acht procent onder de doelstelling.
‘Het einddoel is een breed netwerk van groene warmte doorheen Antwerpen’ – Hartwin Leen, Kelvin Solutions
‘Er leeft koudwatervrees bij bedrijven, die opzien tegen de juridische implicaties en garanties die ze moeten bieden als ze warmte aan privéwoningen gaan leveren’, zegt Margot Vingerhoedt van de coöperatie Ecopower. ‘Energieleveranciers staan dan weer vaak voor de onmogelijke taak om omwonenden individueel te overtuigen.’
In dit geval zaten alle betrokkenen aan tafel. Agfa-Gevaert was bereid om de warmte die het zelf niet kon gebruiken, in te zetten om een residentieel warmtenet te voeden. De energiecoöperaties ZuidtrAnt-W en Ecopower richtten samen met expertenbureau Kelvin Solutions de bv Warmte Verzilverd op, die het warmtenet heeft uitgewerkt. Projectontwikkelaar Revive bouwt de 350 woningen. Binnenkort volgt een oproep aan de omwonenden, personeel van Agfa-Gevaert en andere geïnteresseerden om coöperant te worden via ZuidtrAnt-W of Ecopower.
Halssnoer
‘We hopen door nu voorop te lopen, andere mensen te inspireren’, zegt Hartwin Leen van Kelvin Solutions. ‘In het beste geval ontstaan zo lokale clusters in Antwerpen die naar elkaar toe kunnen groeien. Het einddoel is een breed netwerk van groene warmte doorheen Antwerpen. Ooit hopen we een kraal aan een lange ketting te worden.’
Om daarin te slagen, is politieke steun nodig. Dit project kreeg die van Antwerps provinciegouverneur Cathy Berx, die een haalbaarheidsstudie financierde. Warmte Verzilverd hoopt ook steun te krijgen van minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) voor dit project, net zoals andere projecten die ook al kregen.
Demir (N-VA) werkt aan een nieuw Warmteplan 2025, met de ambitie om de productie van groene warmte op basis van hernieuwbare energie of restwarmte te verhogen. Ze dringt erop aan dat gemeenten, die het beste zicht hebben op de plaatselijke mogelijkheden, een warmteplan laten opstellen voor hun grondgebied.
Antwerpen is, met de haven vlakbij, het eerste doelwit. Aan het halssnoer van warmtenetten rond Antwerpen is al begonnen. Behalve Mortsel zijn er ook al projecten gerealiseerd of in de maak op Nieuw-Zuid (verbrandingsoven), de slachthuissite (waterzuiveringsstation) en Luchtbal (verbrandingsoven).
Wim Winckelmans, De Standaard